વાપી

📍 સામાન્ય પરિચય

• વાપી, ગુજરાત રાજ્યના વલસાડ જિલ્લાના દક્ષિણ ભાગમાં આવેલું મહત્વપૂર્ણ ઔદ્યોગિક શહેર છે.

• આ શહેર ગુજરાત અને દમણના સરહદી વિસ્તારમાં આવેલું છે, તેથી વેપાર અને સંચારના દ્રષ્ટિએ અત્યંત વ્યસ્ત છે.

• મુંબઈ-અમદાવાદ નેશનલ હાઈવે (NH-48) તેમજ પશ્ચિમ રેલવેના મુખ્ય માર્ગ પર આવેલું હોવાથી excellent કનેક્ટિવિટી ધરાવે છે.

• વર્ષ 2013માં, વાપી તાલુકાનું વિભાજન કરીને પારડી તાલુકો બનાવવામાં આવ્યો હતો.

🏭 ઔદ્યોગિક મહત્ત્વ

• વાપી ગુજરાતનું એક મોટું ઔદ્યોગિક કેન્દ્ર છે અને તેને “ઇન્ડસ્ટ્રિયલ ટાઉનશીપ” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

• અહીં ટેક્સટાઇલ, કેમિકલ, પેપર, ફાર્માસ્યુટિકલ, પ્લાસ્ટિક અને ડાઈસ્ટફ્સ જેવી ઉદ્યોગોનો ઘનત્વ છે.

• એશિયાનો સૌથી મોટો કોમન એફલુએન્ટ ટ્રીટમેન્ટ પ્લાન્ટ (CETP) અહીં આવેલો છે.

• CETPનું સંચાલન વાપી ઈન્ડસ્ટ્રિયલ એસોસિયેશન (VIA) કરે છે અને માલિકી વાપી વેસ્ટ એન્ડ એફલુએન્ટ મેનેજમેન્ટ કંપની પાસે છે.

🧪 પર્યાવરણીય અસર અને દમણ ગંગા નદી

• વાપી શહેરના દક્ષિણ ભાગમાંથી દમણ ગંગા નદી પસાર થાય છે.

• ઔદ્યોગિક વસ્તીમાંથી થતા રાસાયણિક પ્રદૂષણના કારણે નદીનો રંગ બદલાતો હોય છે, તેથી તેને “ગુલાબી નદી” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

• અહીંનું વિસ્તારમાં પાણી, જમીન અને હવામાં પ્રદૂષણનું પ્રમાણ ઉંચું હોવાના કારણે તેને ભારતના સૌથી પ્રદૂષિત વિસ્તારોમાં સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે.

🌾 કૃષિ સંશોધન

• વાપીના પારિયા વિસ્તારમાં, નવસારી કૃષિ યુનિવર્સિટી (NAU) દ્વારા એગ્રીકલ્ચરલ એક્સપરિમેન્ટલ સ્ટેશન સ્થાપાયેલું છે.

• અહીં માઈક્રોક્લાઈમેટ અનુરૂપ પાકોની કાશીદ, ખાતર અને પાણી વ્યવસ્થાપન અંગે સંશોધન થાય છે.

🛕 ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક મહત્વ

• વાપી તાલુકાના કુંતા ગામે, કુંતા નદીના કિનારે સુંદર મંદિર કુંતેશ્વર મહાદેવ આવેલું છે.

• આ ધામનું મહત્વ એટલું છે કે કવિ નર્મદે તેમના કાવ્ય ‘જય જય ગરવી ગુજરાત’ માં પણ તેનો ઉલ્લેખ કર્યો છે:

  “ઉત્તરમાં અંબામાત, પૂરવમાં કાળી માત,
  છે દક્ષિણ દિશમાં કરંત રક્ષા કુંતેશ્વર મહાદેવ,
  ને સોમનાથને દ્વારકેશ એ પશ્ચિમ કેરા દેવ.”

🛣️ ભૌગોલિક સ્થાન અને પરિવહન

• વાપી મુંબઈથી અંદાજે 170 કિમી અને સુરતથી લગભગ 90 કિમી દૂર છે.

• વાપી રેલવે સ્ટેશન, પશ્ચિમ રેલવેનું મહત્વનું સ્ટેશન છે.

• NH-48 અને GIDC દ્વારા સરસ રોડ નેટવર્ક ઉપલબ્ધ છે.

• દમણ, પારડી, વલસાડ, સરિગામ વગેરે સાથે રોજગાર અને વ્યવસાયિક ગતિશીલતા સશક્ત છે.

🏫 શિક્ષણ અને આરોગ્ય

• વાપી અને આસપાસના વિસ્તારોમાં વિદ્યા સંકુલો, કોમર્સ અને એન્જિનિયરિંગ કોલેજો, તથા આઈટીઆઈ સંસ્થાઓ છે.

• આરોગ્ય સેવા માટે મલ્ટિસ્પેશિયાલિટી હોસ્પિટલો, ખાનગી ક્લિનિક્સ અને ફાર્મસી કેન્દ્રો ઉપલબ્ધ છે.

• શહેરમાં પશુદવાખાનાં પણ ઉપલબ્ધ છે જે પશુપાલન ધરાવતા વિસ્તારો માટે મહત્વપૂર્ણ છે.

🌇 નગર વિકાસ અને ભવિષ્યની તકો

• વાપી નગરપાલિકા દ્વારા શહેરી વિકાસ માટેની યોજનાઓ અમલમાં છે – જેમાં રસ્તાઓ, સ્ટ્રીટ લાઈટ, ડ્રેનેજ અને પાણીની લાઈનોનો સમાવેશ થાય છે.

• ટુરિઝમ (કુંતેશ્વર ધામ, નદીકાંઠા વિસ્તાર), ઔદ્યોગિક ઉદયગામો અને લોજિસ્ટિક હબ તરીકે વિકસાવવાનો પ્રયાસ ચાલી રહ્યો છે.

• સ્ટાર્ટઅપ અને MSME માટે સ્કીમ્સ, તથા પર્યાવરણ મૈત્રી ઉદ્યોગો માટેની નીતિઓ પણ લાગુ કરવામાં આવી રહી છે.