છોટા ઉદેપુર
છોટા ઉદેપુર જિલ્લાની રચના
છોટા ઉદેપુર જિલ્લાની રચના 15 ઓગસ્ટ, 2013 ના રોજ મુખ્યમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીના સમયમાં વડોદરા જિલ્લામાંથી કરવામાં આવી હતી
છો ટાઉદેપુર જિલ્લા વિશે
તાલુકા
6
સ્થાપના
15 ઓગસ્ટ, 2013
મુખ્ય મથક
છોટા ઉદેપુર
ક્ષેત્રફળ
3,436 (ચો. કિ.મી.)
RTO નંબર
GJ-34
સાક્ષરતા
65.20%
સ્ત્રી સાક્ષરતા
–
પુરુષ સાક્ષરતા
–
વસ્તી
10,71,831
સ્ત્રી વસ્તી
5,27,982
પુરુષ વસ્તી
5,44,849
વસ્તી ગીચતા
312
જાતિ પ્રમાણ
923
નગરપાલિકા
1
ગામડાઓની સંખ્યા
896
ગ્રામ પંચાયત
342
લોકસભાની બેઠકો
1
વિધાનસભાની બેઠકો
3 – (છોટા ઉદેપુર, પાવી જેતપુર, સંખેડા)
છોટા ઉદેપુર જિલ્લાની સરહદ
- ઉત્તર – પંચમહાલ,
દાહોદ - દક્ષિણ – મહારાષ્ટ્ર,
નર્મદા - પૂર્વ – મધ્ય પ્રદેશ
- પશ્ચિમ – વડોદરા
છોટા ઉદેપુર જિલ્લાનો ઇતિહાસ
- છોટા ઉદેપુર આઝાદી પહેલા દેશી રજવાડા તરીકે જાણીતું હતું.
- આ રજવાડાની સ્થાપના પતઈ રાવળના વંશજ જયસિંહના પૌત્ર ‘ઉદયસિંહ રાવળે’ ઈ.સ.1743માં કરી હતી.
- બ્રિટિશ શાસન દરમિયાન છોટા ઉદેપુર રજવાડુ રેવા કાંઠા એજન્સીનું પ્રથમ વર્ગનું રજવાડુ હતું.
- જિલ્લાના ઔતિહાસિક વારસા રૂપે અહીંના નૃત્ય, વેશભૂષાઓ, સંગીત, પીઠોરા ચિત્રકલા અને કાષ્ઠકલા ઉપરાંત ભાતીગળ આદિવાસી લોક સંસ્કૃતિ પાવી-જેતપુર, છોટા ઉદેપુર, કવાંટ જેવા તાલુકામાં હોળી જેવા તહેવારોમાં વિશેષ જોવા મળે છે.
છોટા ઉદેપુર જિલ્લાની ભૌગોલિક માહિતી
- જિલ્લાનું મુખ્ય મથક છોટા ઉદેપુર છે. જેની રચના વડોદરા જિલ્લામાંથી મુખ્યમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીના સમયમાં 15 ઓગસ્ટ, 2013ના રોજ ક૨વામાં આવી હતી.
- છોટા ઉદેપુર જિલ્લો મધ્યપ્રદેશ અને મહારાષ્ટ્ર એમ બે રાજ્યોની સરહદને સ્પર્શતો ગુજરાતનો એકમાત્ર જિલ્લો છે.
- છોટા ઉદેપુરની ટેકરીઓ વિંધ્ય પર્વતમાળાનો એક ભાગ ગણાય છે.
- છોટા ઉદેપુરમાં માખણીયો પર્વત, આંબા ડુંગર, નૈતીની ટેકરીઓ, છોટા ઉદેપુરની ટેકરીઓ, ડુંગર ગામ જેવા ડુંગરો આવેલા છે.
છોટા ઉદેપુરમાં આવેલી નદીઓ
- સુખી નદી
- ઓરસંગ નદી (જિલ્લાની સૌથી લાંબી નદી)
- ઉચ નદી
- અશ્વિન નદી
- મેણ નદી
- નર્મદા નદી (નર્મદા નદી અહીં મહારાષ્ટ્ર રાજ્ય અને છોટા ઉદેપુર જિલ્લાની સરહદ બનાવે છે.)
છોટા ઉદેપુર નદી કિનારે વસેલા શહેરો
- મેણ નદીના કિનારે કવાંટ શહેર
- ઓરસંગ નદીના કિનારે છોટા ઉદેપુર
છોટા ઉદેપુર જિલ્લાની આર્થિક માહિતી
છોટા ઉદેપુર જિલ્લાની આર્થિક માહિતી પાક, ખનીજ, ઉદ્યોગો, સિંચાઇ યોજના, રેલવે સ્ટેશન.
પાક
- જિલ્લામાં મકાઈનું વાવેતર મોટા પ્રમાણમાં થાય છે.
- ઘઉં, ડાંગર, મગફળી, કપાસ, તુવેર, તલ, કેળા વગેરેના પાક પણ અહીં થાય છે.
ખનીજ
- અહીંથી ડોલોમાઈટ, રેતી અને ફલોરસ્પાર જેવા ખનીજો પ્રાપ્ત થાય છે.
- આંબાડુંગર, ડુંગરગામ અને નૈતી ટેકરી વિસ્તારમાંથી ફલોરસ્પાર મળી આવે છે.
- સંખેડા તાલુકાના છુછાપુરા ગામ પાસેથી ‘ડોલોમાઈટ’ (લીલા રંગનો આરસ) મળે છે.
- છોટા ઉદેપુરમાંથી મળી આવતું ફલોરસ્પાર ઉત્પાદનની દ્રષ્ટિએ ગુજરાત સમગ્ર એશિયામાં પ્રથમ ક્રમે આવે છે.
ઉદ્યોગો
- એશિયાનો સૌથી મોટો ફલોરસ્પાર પ્લાન્ટ આંબા ડુંગરમાં આવેલો છે.
- કવાંટ તાલુકાના કડીપાણીમાં ફલોરસ્પાર શુદ્ધિકરણનું કારખાનું આવેલું છે. ફલોરસ્પારનો ઉપયોગ ધાતુ ઓગાળવામાં અને ખનીજતેલના શુદ્ધિકરણમાં થાય છે.
- સંખેડામાં ખરાદી કામ (લાકડા પરની કોતરણી)નો ઉદ્યોગ વિકસ્યો છે.
સિંચાઈ યોજના
- સુખી ડેમ
રેલવે સ્ટેશન
- છોટા ઉદેપુર રેલવે સ્ટેશન
- બોડેલી રેલવે સ્ટેશન
- સંખેડા રેલવે સ્ટેશન
- નસવાડી રેલવે સ્ટેશન
છોટા ઉદેપુર જિલ્લાની સાંસ્કૃતિક માહિતી
છોટા ઉદેપુર જિલ્લાની વાવ, તળાવ, સરોવર, મહેલો, હવેલી, કિલ્લાઓ, મેળા, ઉત્સવો, સંગ્રહાલયો, ચિત્રકલા, લોકનૃત્ય, યુનિવર્સિટી અને વિદ્યાપીઠ.
વાવ - તળાવ - સરોવર
- કુસુમસાગર તળાવ
- નળદમયંતી સરોવર
મહેલો - હવેલી - કિલ્લાઓ
- કુસુમ વિલાસ પેલેસ
- કાલી નિકેતન રાજમહેલ
મેળા - ઉત્સવો
- કવાંટનો મેળો
- ચૂલનો મેળો
- ભાગુરિયાનો મેળો
- સમુ ઘુંટિયાનો મેળો
- ઈન્દનો મેળો
સંગ્રહાલય ( મ્યુઝિયમ )
- છોટા ઉદેપુરમાં આવેલા આદિવાસી લોકકલા સંગ્રહાલયની સ્થાપના વર્ષ 2003માં કરવામાં આવી હતી. આ સંગ્રહાલયમાં આદિવાસી લોકોનું જીવન પ્રદર્શિત કરવામાં આવે છે.
ચિત્રકલા
- પીઠોરા ચિત્રકલા
લોકનૃત્ય
- પટીમલી નૃત્ય
- આલેણી
- હલેણી નૃત્ય
યુનિવર્સિટી અને વિદ્યાપીઠ
- મંગળ ભારતી ગ્રામ વિદ્યાપીઠ
છોટા ઉદેપુર જિલ્લાના વિરલ વ્યક્તિઓ
છોટા ઉદેપુર જિલ્લાના સાહિત્ય ક્ષેત્ર ઉમદા વ્યક્તિઓ વિશે
સાહિત્ય ક્ષેત્રે
–