જામનગર સીટી

📍 સામાન્ય પરિચય

• જામનગર, પશ્ચિમ ગુજરાતમાં આવેલું એક ઐતિહાસિક અને આધુનિક શહેર છે.

• આ શહેર ગલફ ઓફ કચ્છના કિનારે અને મેચ નદીના તટે વસેલું છે.

• જામનગર જિલ્લાનું મુખ્ય મથક છે.

• શહેરનું સ્થાપન ઈ.સ. 1540માં જામ રાવલ દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું.

🕉️ આધ્યાત્મિક ઓળખ: “છોટું કાશી”

• પ્રાચીન સમયમાં સંસ્કૃત પાઠશાળાઓના કારણે જામનગરને ‘છોટું કાશી‘ તરીકે ઓળખવામાં આવતું હતું.

• શહેરમાં અનેક હિંદૂ, જૈન, મુસ્લિમ અને પારસી ધર્મસ્થળો છે.

🌿 આયુર્વેદ અને ઔષધિય વૈભવ

• જામનગરને “આયુર્વેદ અને વૈદ્યોના પિયર” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

• અહીંથી શરૂ થયેલી ઝંડુ ફાર્મસી – ઝંડુ ભટ્ટજી દ્વારા સ્થાપિત – આજે પણ પ્રસિદ્ધ છે.

• ગુજરાત આયુર્વેદ યુનિવર્સિટી પણ અહીં સ્થિત છે, જે દેશની આગવી ઔષધીય સંસ્થા છે.

🎨 કલા અને હસ્તકલા: પિતળ અને બાંધણી

• જામનગરની પિતળ કારીગરી ખુબ જાણીતી છે.

• કંકુ, મેશ અને બાંધણીના ઉત્પાદનમાં પણ શહેરનું આગવું સ્થાન છે.

• બાંધણી કાપડ સુતરાઉ કે મલમલના કાપડ પર તૈયાર કરવામાં આવે છે.

• ‘ટાઈ-એન્ડ-ડાઈ’ તરીકે ઓળખાતી આ કળા લગ્નપ્રસંગે વપરાતી હોય છે.

• બાંધણીમાં જરીકામ હોય તો તેને ‘બંધેજ‘ કહેવામાં આવે છે.

🛡️ સેનાસંબંધિત મહત્ત્વ: ત્રણેય દળોનું કેન્દ્ર

• સમગ્ર દેશમાં જામનગર એ એકમાત્ર જિલ્લો છે જ્યાં ત્રણે સશસ્ત્ર દળોની હાજરી છે:

  • નૌકાદળનું તાલીમ કેન્દ્ર – વાલસુરા (રોજી બંદર) ખાતે

  • વાયુદળનું તાલીમ કેન્દ્ર – બેડી ગામે

  • ભૂમિદળના પણ કેટલાક અગત્યના માળખાં હાજર છે

• નૌકામથક ખાતે AI અને Big Data લેબોરેટરી સ્થાપવામાં આવી છે – ઉદ્ઘાટન એડમીરલ કરમબીર સિંહ દ્વારા થયું.

🛕 જામનગરનાં દર્શનીય અને ધાર્મિક સ્થળો

• માણેકબાઈ મુકિતગૃહ – રાજ્યનું સૌપ્રથમ વીજચલિત સ્મશાન

• લખોટા ટાવર અને લોખંડનો ભૂજિયો કોઠો

• પ્રતાપ વિલાસ મહેલ, ધનવંતરી મંદિર, નાગનાથ મંદિર

• ખંભાળીયાનો દરવાજો, જુમ્મા મસ્જિદનો શિલાલેખ

• બાલા હનુમાન મંદિર – જ્યાં ૧૯૬૪થી સતત રામધૂન ચાલી રહી છે, તે વિશ્વવિખ્યાત છે.

• સૂર્યના કિરણો દ્વારા સારવાર માટેનું સોલેરિયમ, સ્થાપના: જામ રણજીતસિંહજી (1933)

🐦 પર્યાવરણ અને પશુપ્રેમ

• જામનગરના રાજવી શત્રુશલ્યસિંહજીના સહયોગથી

  • સર પીટર સ્કોટ બર્ડ હોસ્પિટલ (2017)

  • ભારતનું પ્રથમ બર્ડ ICU પણ અહીં શરૂ થયું

• મોટી ખાવડી ગામે રિલાયન્સ ઈન્ડસ્ટ્રીઝ દ્વારા વિશ્વનું સૌથી મોટું પ્રાણી સંગ્રહાલય રચાઈ રહ્યું છે –

  • નામ: “ગ્રીન્સ ઝૂઓલોજીકલ, રેસ્ક્યુ એન્ડ રિહેબિલિટેશન કિંગ્ડમ“

🐴 જંગલી જીવન

• જામનગર જિલ્લાનું ખાસ ધ્યાન ખેંચે છે:

  • હાલારી ગધેડા (જંગલી ગઘેડા) જોવા મળતા એકમાત્ર સ્થળો પૈકીનું એક.

🏏 ખેલજગત અને ઓળખ

• વિનુ માંકડ, જામનગરમાં જન્મેલા પ્રતિભાશાળી ક્રિકેટર,

  • તેમને 2021માં ICC હોલ ઓફ ફેમમાં સ્થાન મળ્યું.

• રાજવી હિંમતસિંહજી જુવાનસિંહજી જાડેજા

  • 1952માં હિમાચલ પ્રદેશના પ્રથમ લેફ્ટનન્ટ ગવર્નર બન્યાં.

🏫 શિક્ષણ અને સંશોધન

• શહેરમાં અનેક વિદ્યાલયો, કોલેજો અને ટેકનિકલ સંસ્થાઓ છે.

• ગુજરાત આયુર્વેદ યુનિવર્સિટી, દેશની આગવી સંસ્થા.

• મેડિકલ, એન્જિનિયરિંગ અને સામાન્ય અભ્યાસ માટે પૂરતી સુવિધા ઉપલબ્ધ છે.

🌍 આર્થિક અને ઔદ્યોગિક પૃષ્ઠભૂમિ

• પિતળ, કંકુ, મેશ, કાપડ ઉદ્યોગો અહીંના મુખ્ય વ્યાવસાયિક સ્ત્રોત છે.

• રિલાયન્સ રિફાઈનરી (મોટે ભાગે મેઘપર) – વિશ્વની સૌથી મોટી રિફાઈનરી પણ જામનગર પાસે સ્થિત છે.

• સૌરશક્તિ અને પર્યાવરણમૈત્રી ઉદ્યોગોમાં પણ શહેર આગળ વધી રહ્યું છે.