નર્મદા
નર્મદા જિલ્લાની રચના
નર્મદા જિલ્લાની રચના 2 ઓક્ટોબર, 1997 ના રોજ તત્કાલીન મુખ્યમંત્રી શંકરસિંહ વાઘેલાના સમયમાં ભરૂચ જિલ્લામાંથી કરવામાં આવી હતી
નર્મદા જિલ્લા વિશે
તાલુકા
5
સ્થાપના
2 ઓક્ટોબર, 1997
મુખ્ય મથક
રાજપીપલા
ક્ષેત્રફળ
2,817 (ચો. કિ.મી.)
RTO નંબર
GJ-22
સાક્ષરતા
59.86%
સ્ત્રી સાક્ષરતા
46.61%
પુરુષ સાક્ષરતા
72.44%
વસ્તી
5,90,379
સ્ત્રી વસ્તી
2,89,109
પુરુષ વસ્તી
3,01,270
વસ્તી ગીચતા
187
જાતિ પ્રમાણ
949
નગરપાલિકા
1
ગામડાઓની સંખ્યા
562
ગ્રામ પંચાયત
222
લોકસભાની બેઠકો
–
વિધાનસભાની બેઠકો
2 – (ડેડિયાપાડા, નાંદોદ)
નર્મદા જિલ્લાની સરહદ
- ઉત્તર – વડોદરા,
છોટાઉદેપુર - દક્ષિણ – તાપી,
સુરત - પૂર્વ – મહારાષ્ટ્ર
- પશ્ચિમ – ભરૂચ
નર્મદા જિલ્લાનો ઇતિહાસ
- મુકુલ ચોકસીની આ પંક્તિઓ સરદાર સરોવર ડેમ સાથે સાથે નર્મદા જિલ્લામાં એક વિશિષ્ટ ઓળખ ઉભી કરે છે. આ જિલ્લાનું નામ ગુજરાતની સૌથી મોટી નદી, નર્મદા નદી પરથી આપવામાં આવ્યું છે.
- નર્મદા જિલ્લાની રચના 1997માં ભરૂચ, નાંદોદ (રાજપીપળા), ડેડિયાપાડા, સાગબારા અને વડોદરાના તિલકવાડા તાલુકાઓને એકત્રિત કરીને કરવામાં આવી હતી.
- 18 ફેબ્રુઆરી, 2014ના રોજ ગરૂડેશ્વર તાલુકાની રચના કરવામાં આવી હતી. હાલમાં, નર્મદા જિલ્લામાં કુલ પાંચ તાલુકા છે.
- આ જિલ્લાનું મુખ્ય મથક રાજપીપળા છે. તેની સ્થાપના 2 ઓક્ટોબર, 1997ના રોજ મુખ્યમંત્રી શંકરસિંહ વાઘેલાના સમય દરમિયાન ભરૂચ અને વડોદરા જિલ્લાઓમાંથી કરવામાં આવી હતી.
નર્મદા જિલ્લાની ભૌગોલિક માહિતી
- નર્મદા જિલ્લાની ભૌગોલિક માહિતી
નર્મદામાં આવેલી નદીઓ
- નર્મદા નદી
- કરજણ નદી
નર્મદા નદી કિનારે વસેલા શહેરો
- કરજણ નદીના કિનારે રાજપીપળા
- નર્મદા નદીના કિનારે સાધુ બેટ, કેવડિયા કોલોની અને ગરૂડેશ્વર
નર્મદા પ્રદેશોની ઓળખ
- નર્મદા જિલ્લાને ‘ગુજરાતના મીની કાશ્મીર’ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
- નર્મદા જિલ્લો મહારાષ્ટ્ર રાજ્યના નંદુરબાર જિલ્લાની સરહદને સ્પર્શે છે.
- નર્મદા જિલ્લામાં રાજપીપળાની ટેકરીઓ (સૌથી ઊંચું શિખર-માથાસર) આવેલી છે.
- સાતપૂડા પર્વતમાળાની શરૂઆત જિલ્લાના મુખ્ય મથક રાજપીપળાથી થાય છે.
- નર્મદા નદીને રેવા, સોમદ્ભવા, ચિરકુંવરી, મૈકલ કન્યા, શિવસૂતા જેવા નામોથી ઓળખવામાં આવે છે.
- નર્મદા જિલ્લાના ડેડિયાપાડા તાલુકામાં નર્મદા નદીના મુખ પ૨ શૂલપાણેશ્વ૨ (મોખડી ઘાટ) અને પાંજરી ઘાટ નામના ધોધ આવેલા છે.
- નર્મદા જિલ્લો ખુલ્લામાં શૌચમુક્ત જાહેર થનાર ગુજરાતનો પ્રથમ જિલ્લો છે.
- નર્મદાની પરિક્રમામાં ધ્રુવ કુમાર પંડયા અને નંદિની પંડયા મોખરે છે. તેમનું પોતાનું પુસ્તક ‘મેં ઝીલ્યો પડકાર’ છે.
- બ.ક.ઠાકોર દ્વારા રચિત પ્રથમ પુસ્તક ‘ભણકાર’ નર્મદા નદી ૫૨ આધારિત છે.
નર્મદામાં આવેલા અભયારણ્ય
- શૂલપાણેશ્વર (ડુમખલ) રીંછ અભયારણ્ય
નર્મદા જિલ્લાની આર્થિક માહિતી
નર્મદા જિલ્લાની આર્થિક માહિતી પાક, ખનીજ, ઉદ્યોગો, સિંચાઇ યોજના.
પાક
- જિલ્લામાં કપાસ, ડાંગર, ઘઉં, જુવાર, બાજરી વગેરે પાક લેવામાં આવે છે.
ખનીજ
- રાજપીપળાની ખાણોમાંથી મોટા પ્રમાણમાં અકીકના પથ્થરો મળી રહે છે.
ઉદ્યોગો
- ઈમારતી લાકડાંનો ઉદ્યોગ તથા દીવાસળી બનાવવાનો ઉદ્યોગ રાજપીપળામાં વિકસ્યો છે.
- ફિલ્મ ઉદ્યોગ અને અકીક ઉદ્યોગ પણ રાજપીપળામાં વિકસ્યો છે.
સિંચાઈ યોજના
- સરદાર સરોવર બંધ
- કરજણ ડેમ
- કાંકડી આંબા
- યોપડવાવ
નર્મદા જિલ્લાની સાંસ્કૃતિક માહિતી
નર્મદા જિલ્લાની ઐતિહાસિક ધરોહર, વાવ, તળાવ, સરોવર, મહેલો, હવેલી, કિલ્લાઓ, મેળા, ઉત્સવો, લોકનૃત્ય, સંગ્રહાલયો, યુનિવર્સિટી અને વિદ્યાપીઠ.
ઐતિહાસિક ધરોહર
- સ્ટેચ્યુ ઓફ યુનિટી
વાવ - તળાવ - સરોવર
- સરદાર સરોવર
- વણઝારી વાવ
મહેલો - હવેલી - કિલ્લાઓ
- હજા૨ બારીવાળો રાજપીપળાનો મહેલ
- પદ્મવિલાસ પેલેસ (વડિયા પેલેસ)
- રાજવંત પેલેસ
મેળા - ઉત્સવો
- દેવમોગરાનો મેળો
લોકનૃત્ય
- માંડવા નૃત્ય
સંગ્રહાલય ( મ્યુઝિયમ )
- આદિવાસી લોકકલા મ્યુઝિયમ
યુનિવર્સિટી અને વિદ્યાપીઠ
- બિરસા મુંડા આદિવાસી યુનિવર્સિટી
નર્મદા જિલ્લાના વિરલ વ્યક્તિઓ
નર્મદા જિલ્લાના સાહિત્ય ક્ષેત્ર ઉમદા વ્યક્તિઓ વિશે
સાહિત્ય ક્ષેત્રે
- પ્રિયકાંત કાંતિલાલ પરીખ (ઉપનામ : કલાનિધિ) (જન્મઃ રાજપીપળા)