ભાણવડ

📍 ભાણવડ તાલુકાનું પરિચય

• ભાણવડ દેવભૂમિ દ્વારકા જિલ્લાના એક મહત્વપૂર્ણ તાલુકો છે, જે ઐતિહાસિક, ધાર્મિક અને સંસ્કૃતિક દૃષ્ટિએ ખુબ જ સમૃદ્ધ છે.

• આ તાલુકામાં પ્રાચીન સાંસ્કૃતિક અને ધાર્મિક સ્થળોની ભારે સંખ્યા છે, જે અહીંના ઇતિહાસને જીવનમાં લાવે છે.

• ભાણવડ તાલુકાની ભૂમિનું પ્રાચીન નામ ભૂમિલિકા અથવા ભૂભૂત પલ્લી તરીકે ઓળખાતું હતું.

🏰 ઐતિહાસિક મહત્વ: ઘુમલી અને જેઠવા વંશ

• ભાણવડ ખાતે આવેલું ઘુમલી અનુમૈત્રક સમયકાળમાં સેન્ધવ વંશની રાજધાની હતી.

• આ શહેર જેઠવા વંશની રાજધાની તરીકે પણ પ્રસિદ્ધ છે.

• સાતમી સદીમાં જેઠવા શાસક સલકુમાર દ્વારા ઘુમલી નગરની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી.

• ઘુમલી પાસે આવેલું પ્રાચીન કિલ્લો અને રામપોળ દરવાજો ઇતિહાસની નોંધપાત્ર સ્મૃતિઓ છે.

🛕 ધામો અને મંદિરો

• ઘુમલી ખાતે 11મી સદીમાં જેઠવા શાસકોએ ભગવાન સૂર્યને સમર્પિત ગુજરાતનું સૌથી જૂનું સૂર્યમંદિર “નવલખા મંદિર” બંધાવ્યું હતું.

  • નવલખા મંદિરના અવશેષ રૂપે ત્યાં આવેલ અવશેષોનું સૌપ્રથમ ઉલ્લેખ અંગ્રેજ અધિકારી બર્જર્સ દ્વારા તેમની પુસ્તકોમાં ‘એન્ટિકિવિટીઝ ઓફ કાઠીયાવાડ’માં કરવામાં આવ્યો.

• ભાણવડ તાલુકાના રાણપર ગામમાં ચોથી સદીની બૌદ્ધ ગુફાઓમાંથી સૂતેલી સ્થિતિમાં બુદ્ધની મૂર્તિ મળી છે, જે પ્રાચીન બૌદ્ધિક સંસ્કૃતિને દર્શાવે છે.

• ભવનેશ્વર ગામમાં બંને મંદિરો તેમજ પાંચ અન્ય મંદિરો જોવા માટે પ્રખ્યાત છે.

• હાથલા ગામમાં મૈત્રક કાલીન શનિદેવનું પ્રાચીન મંદિર આવેલું છે.

• અન્ય મહત્ત્વના ધામો અને તીર્થસ્થાનોમાં આવેગે:

  • આશાપુરા માતાજીનું મંદિર

  • ગણેશ મંદિર

  • રામ મંદિર

  • ભૃગુ કુંડ

  • સોનકંસારી મંદિર

  • ધિંગેશ્વર મહાદેવ (મોડ 52)

  • ઈન્દ્રેશ્વર મહાદેવ

  • કિલેશ્વર મહાદેવ

  • લોરાલી ખાતે આવેલ ગોકેશશ્વર મહાદેવ મંદિર

  • શૈલ ગુફાઓ, જે યાત્રીઓ અને ઐતિહાસિક રસિકો માટે ખાસ આકર્ષણનું કેન્દ્ર છે.

📜 ઈતિહાસ અને સાંસ્કૃતિક વારસો

• ઘુમલી અને સમગ્ર ભાણવડ વિસ્તારનું ઐતિહાસિક મહત્વ સેન્ધવ અને જેઠવા વંશના શાસન સમયગાળાથી છે, જે પ્રાચીન કાળના રાજકીય અને સાંસ્કૃતિક કેન્દ્ર તરીકે પ્રખ્યાત હતું.

• આ વિસ્તારનો ઈતિહાસ ઘુમલીના કિલ્લા, નગર બાંધકામો, અને મંદિરોમાંથી પરિચિત થાય છે.

• નવલખા મંદિર ભારતના ગુજરાત રાજ્યમાં સૂર્ય પૂજનના પ્રાચીન કેન્દ્રો પૈકી એક છે, જે રાજ્યના સાંસ્કૃતિક ખજાનામાં વિશેષ સ્થાન ધરાવે છે.

🌿 પર્યાવરણ અને ભૂગોળ

• ભાણવડમાં કુદરતી સૌંદર્ય સાથે ઐતિહાસિક સ્થળો મળે છે.

• આ વિસ્તારોમાં પહાડીઓ, ડુંગરો અને ઘાટીઓ છે, જ્યાંથી નદી નાળાઓ વહે છે.

• અહીંની ભૂમિ ખેતી માટે અનુકૂળ છે અને સ્થાનિક લોકો કૃષિ પર આધાર રાખે છે.

🌾 આર્થિક જીવન અને પરિવહન

• ભાણવડ તાલુકાની આર્થિક ગતિવિધિઓમાં કૃષિ મુખ્ય સ્થાન ધરાવે છે.

• મુખ્ય પાકો: ઘઉં, મગફળી, તલ, અને તુવેર.

• સ્થાનિક બજાર અને હાટબજાર જીલ્લા અને રાજ્યના અન્ય વિસ્તારો સાથે જોડાયેલા છે.

• રોડ અને જાહેર પરિવહન સુવિધાઓ સ્થળને નજીકના મોટા શહેરી વિસ્તારો સાથે સંકળાયેલી છે.

🎉 લોકજીવન અને તહેવારો

• અહીંના લોકજીવનમાં આશાપુરા માતાજીનું મંદિર અને સૂર્યમંદિર જેવા ધાર્મિક તહેવારો અને મેળાઓ અગત્યનું સ્થાન ધરાવે છે.

• સાંસ્કૃતિક કાર્યક્રમો અને તહેવારોમાં લોકોની મોટી સંખ્યામાં ઉપસ્થિતિ રહે છે.

• તહેવારો દરમિયાન સ્થળો પર દર્શનાર્થીઓ અને યાત્રીઓની મોટી ભીડ રહે છે.

🔗 ઉપયોગી માહિતી અને સંદર્ભ

• આ વિસ્તારની ઐતિહાસિક અને ધાર્મિક સ્થળોની સંરક્ષા માટે ગુજરાત સરકાર અને સ્થાનિક પુરાતત્વ વિભાગ કાર્યરત છે.

• પ્રવાસીઓ માટે સવલતો, માર્ગદર્શિકા અને ગાઈડ સેવા ઉપલબ્ધ છે.

• વધુ માહિતી માટે દેવભૂમિ દ્વારકા જિલ્લા પંચાયત અને સ્થાનિક નગરપાલિકા કચેરીનો સંપર્ક કરો.

🚩 સારાંશ

• ભાણવડ તાલુકો દેવભૂમિ દ્વારકા જિલ્લામાં ઐતિહાસિક અને ધાર્મિક સંસ્કૃતિનું કેન્દ્ર છે.

• અહીં સેન્ધવ અને જેઠવા વંશના શાસનકાળના અવશેષો, પ્રાચીન મંદિરો, બૌદ્ધ ગુફાઓ, અને સૂર્યમંદિરનો ઐતિહાસિક નાવલખા મંદિર છે.

• પ્રાચીન કિલ્લા, તીર્થસ્થાનો અને ઐતિહાસિક સ્થળો ભાણવડને ગુજરાતમાં વિશિષ્ટ બનાવે છે.

• આ વિસ્તારનો વૈભવ અને વૈભવશાળી વારસો સ્થાનિક અને રાજ્યકક્ષાએ વિશાળ મહત્વ ધરાવે છે.