ભુજ

📍 સામાન્ય પરિચય

• ભૂજ, કચ્છ જિલ્લાનું મુખ્ય મથક છે, જે ભૂજિયા ડુંગરની તળેટીમાં વસેલું છે.

• અહીંનો ભૂજિયા ડુંગર ભુજંગ (નાગ) ના સ્થાન તરીકે પૂજાય છે.

• ભૂજ, ભૌગોલિક રીતે કચ્છના મધ્યમાં આવેલું હોવાથી, આ વિસ્તારના રાજકીય, વાણિજ્યિક અને સાંસ્કૃતિક કેન્દ્ર તરીકે ઓળખાય છે.

🏛️ ઐતિહાસિક મહત્વ

• રાવ ખેંગારજી ત્રીજાએ ભૂજમાં ઘણા ઐતિહાસિક સંસ્થાનોની સ્થાપના કરી હતી જેમ કે:

  • ભૂજમ સંસ્કૃત પાઠશાળા

  • કચ્છ મ્યુઝિયમ (ફર્ગ્યુસન મ્યુઝિયમ) – ગુજરાતનું સૌથી જુનુ મ્યુઝિયમ

  • પુસ્તકાલયો

• ભૂજીયો કિલ્લો, ઈ.સ.1723માં રાવ ગોડજી દ્વારા બનાવાયો હતો.

• છતેડી નામનું શિલ્પ સ્થાપત્ય છે – જેમાં શાહી છત્રીઓ/કેનોટાફ્સ જોવા મળે છે. તે લાલ રંગના પથ્થરોમાંથી બનેલા છે.

• પન્ના મસ્જિદ, હાટકેશ્વર મંદિર, અણગોરનું શિવ મંદિર, અને ફતેહ મહમ્મદ આરબનો હજીરો પણ ઐતિહાસિક સ્થળો છે.

🧘‍♂️ ધાર્મિક અને સંત પરંપરા

• હબા ડુંગર, જેને હબાય ડુંગર પણ કહે છે, જ્યાં સંત મેકરણ દાદાની સમાધિ આવેલી છે.

• દાદાના સાથી: મોતીયો કુતરો અને લાલીયો ગધેડો – મરુસ્થલમાં મુસાફરોની સેવા કરતાં હતાં.

• સંત મેકરણ દાદાએ ધ્રાંગ ખાતે આશ્રમ સ્થાપ્યો હતો. તેઓને લક્ષ્મણજીના અવતાર તરીકે પૂજવામાં આવે છે.

• સંતના જીવન પર સંશોધન લક્ષ્મીશંકર જોષી દ્વારા કરવામાં આવ્યું છે.

🏞️ પ્રાકૃતિક અને પ્રવાસન સ્થળો

• ભૂજિયા ડુંગર, જ્યાંથી શહેરનું સુંદર દૃશ્ય દેખાય છે.

• ભૂજોડી ખાતે આવેલું વંદે માતરમ મેમોરિયલ, ભારતના સંસદભવન જેવા આકારનું છે.

  • અહીં 1857 થી 1947 સુધીના સ્વાતંત્ર્યસંગ્રામના પ્રસંગો દર્શાવવામાં આવ્યા છે.

• કોટાય ખાતે આવેલું પ્રાચીન સૂર્યમંદિર – 10મી સદીના કાઠીઓ દ્વારા બનાવવામાં આવ્યું છે.

🛡️ રાષ્ટ્રરક્ષા અને મહિલા શક્તિ

• ઈ.સ.1971ના ભારત-પાક યુદ્ધ દરમિયાન માધાપર ગામની મહિલાઓએ 72 કલાકમાં હવાઈપટ્ટીનું સમારકામ કર્યું હતું.

• તેમના શૌર્યને સમર્પિત ‘રક્ષક વન’ નું નિર્માણ 2018માં સરસપુર ગામે, રુદ્રમાતા ડેમ નજીક થયું.

🌞 ઉર્જા ક્ષેત્રમાં વિકાસ

• 2020માં, ભૂજ તાલુકાના ખાવડા ખાતે વિશ્વનો સૌથી મોટો 30GW હાઈબ્રિડ રિન્યુએબલ એનર્જી પાર્ક બનાવવાનો શિલાન્યાસ થયો.

• આ પાર્ક પવન અને સૌર ઊર્જા બંનેનો સમન્વય છે અને 72,600 હેક્ટર વિસ્તારમાં ફેલાયેલો છે.

🌴 ખેતી અને નવી પહેલો

• કુકમા ગામમાં, ખારેક માટેનું એક્સલન્સ સેન્ટર શરૂ કરાયું છે, જે કૃષિ ક્ષેત્રમાં નવી તકો ઊભી કરે છે.

🚌 ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર અને ટ્રાન્સપોર્ટ

• ભૂજ પાસે રવિવાર બજાર, ST ડિપો અને રેલવે સ્ટેશન છે.

• ભુજ એરપોર્ટ દ્વારા દેશના અન્ય શહેરો સાથે એર કનેક્ટિવિટી ઉપલબ્ધ છે.

🎓 શિક્ષણ અને સંસ્કૃતિ

• ભૂજમાં વિવિધ શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ, કોલેજો, ટેકનિકલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ, તેમજ સાંસ્કૃતિક સંગઠનો કાર્યરત છે.

• કચ્છ યુનિવર્સિટી શહેરની શૈક્ષણિક પ્રતિષ્ઠાને મજબૂત બનાવે છે.

🌍 ભવિષ્યની તકો

• ટુરિઝમ, કૃષિ આધારીત ઉદ્યોગો અને રિન્યુએબલ ઊર્જા ક્ષેત્રે અપાર તકો.

• અરવલ્લીથી રણ સુધીનાં સાંસ્કૃતિક અને ઇતિહાસિક તત્વો ભુજને વૈશ્વિક ધોરી પર લાવવા માટે સક્રિય પ્રયત્નો ચાલી રહ્યા છે.