પાલીતાણા

📍 સામાન્ય પરિચય:

• પાલિતાણા, ભાવનગર જિલ્લાના એક મહત્વપૂર્ણ શહેર અને તાલુકો છે.

• તેનું જૂનું નામ ‘પાદલિપ્તપુર‘ હતું.

• પાલિતાણાને “મંદિરોના શહેર” અને “અહિંસા નગરી” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, જે તેની ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક ધરોહરનું પ્રતિબિંબ છે.

🕉️ ધાર્મિક અને ઐતિહાસિક મહત્તા:

• પાલિતાણામાં જૈન ધર્મના પ્રથમ તીર્થંકર ઋષભદેવ નું મહત્વપૂર્ણ સ્થાનક છે, જેને “હસ્તગિરી” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

• અહીં શ્રી વૃષભદેવના જ્યેષ્ઠ પુત્ર શ્રી ભરત ચક્રવર્તીએ આ તીર્થ પરથી મોક્ષ પ્રાપ્ત કર્યો હતો.

• લોક કથાઓ અનુસાર, શ્રી ભરત ચક્રવર્તીનો હાથી પણ અહીં ઊભા ઊભા અનશન કરી સ્વર્ગ સિધાવ્યો હતો.

• આ વિસ્તારનું નામ “પાદલિપ્તપુર” જૈન આચાર્ય પાદલિપ્ત સૂરી ના શિષ્ય નાગાર્જુન દ્વારા શેત્રુંજય પર્વત પર ગુરુના નામ પરથી રાખવામાં આવ્યું હતું, જે બાદમાં “પાલિતાણા” તરીકે ઓળખાયું.

• પાલિતાણા 2014માં કાયદાકીય રીતે વિશ્વનું સૌપ્રથમ શુદ્ધ શાકાહારી શહેર બન્યું છે. અહીં માછલી, ઈડા, માંસ વગેરેનો ખરીદ-વેચાણ પર કડક પ્રતિબંધ છે, જે આ શહેરની અહિંસા અને શાકાહારી સંસ્કૃતિને દર્શાવે છે.

🏯 શેત્રુંજય પર્વત અને જૈન દેરાસરો:

• શેત્રુંજય પર્વત પર કુલ 863 જૈન મંદિરો આવેલાં છે, જે પૈકીનું સંચાલન આણંદજી કલ્યાણજીની પેઢી દ્વારા કરવામાં આવે છે.

• અહીં આવેલાં મંદિરોને કારણે પાલિતાણા “મંદિરોનું શહેર” તરીકે ખાસ ઓળખાય છે.

• સમવસરણ નામનું આધુનિક જૈન મંદિર પણ આ પર્વત પર આવેલું છે, જે આધુનિક ધર્મસ્થળ તરીકે જાણીતું છે.

• દર વર્ષે ચૈત્ર સુદ તેરસ ના દિવસે અહીં જૈન સમુદાયનો પવિત્ર મેળો થાય છે, જેમાં હજારો ભક્તો ભાગ લે છે.

🕌 ધર્મ અને પરંપરાઓ:

• પાલિતાણામાં આદર્શ ધાર્મિક સ્થળો અને મીઠાં કથાઓ જોવા મળે છે, જેમ કે:

  • સતી રાજબાઈનું મંદિર

  • સતુઆ બાબાનો આશ્રમ

  • હાટકેશ્વર મહાદેવ મંદિર

  • કાળભૈરવ દાદાનું મંદિર

  • અયંગરપીરની દરગાહ

  • હેમચંદ્રાચાર્યની સમાધિ

• આ સ્થળો સમગ્ર ભક્તિજagatમાં મહત્વ ધરાવે છે અને તહેવારો, ઉત્સવો નિમિત્તે ખાસ આકર્ષણ પામે છે.

🌳 પર્યાવરણ અને વિકાસ:

• વર્ષ 2010માં 61મા વન મહોત્સવ ના અવસર પર પાલિતાણામાં “પાવક વન“નું નિર્માણ કરવામાં આવ્યું હતું, જે પર્યાવરણ પ્રત્યેની પ્રતિબદ્ધતા દર્શાવે છે.

• શેત્રુંજી નદી પર આવેલ રાજસ્થળી ગામે રાજસ્થળી ડેમ બાંધવામાં આવ્યો છે, જે આ વિસ્તારમાં પાણી સંરક્ષણ અને કૃષિ માટે અગત્યનો સાધન છે.

🚜 અર્થતંત્ર અને જીવનશૈલી:

• પાલિતાણા, તેમનું મુખ્ય જીવનશૈલી કૃષિ આધારિત છે.

• અહીંનું કૃષિ પ્રવૃત્તિઓમાં મગફળી, તલ, બાજરી અને અન્ય પાકો મુખ્ય છે.

• સ્થાનિક બજારો અને નાના વેપાર ક્ષેત્રો આ શહેરની આર્થિક રીતે સમૃદ્ધિ માટે મહત્વ ધરાવે છે.

• શાકાહારી પરંપરાને કારણે સ્થાનિક જીવનશૈલી પણ શાંતિ અને સહઅસ્તિત્વનો એક દૃષ્ટાંત છે.

🛣️ કનેક્ટિવિટી અને ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર:

• પાલિતાણા શહેર નજીક રાજસ્થળી ડેમ અને નદીનો ઉપયોગ કૃષિ સિંચાઈ માટે થાય છે.

• શહેરને નજીકનાં મોટા શહેરો જેમ કે ભાવનગર, મોરબી, અને જામનગર સાથે સારા માર્ગ જોડાણ મળે છે.

• વિસ્તારની શહેરી સુવિધાઓમાં માર્ગો, શાળાઓ, આરોગ્ય કેન્દ્રો અને ધર્મસ્થળોનો સમાવેશ થાય છે.

🔗 અન્ય નોંધનીય માહિતી:

• પાલિતાણાનું જૂનું નામ ‘પાદલિપ્તપુર’ હતું.

• આ શહેરને “મંદિરોના શહેર” તેમજ “અહિંસા નગરી” તરીકે ઓળખાય છે.

• પાલિતાણા શહેરમાં જૈન ધર્મના પ્રાચીન અને આધુનિક ધર્મસ્થળો એકસાથે છે.

• અહીંની ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક પરંપરા ધર્મપ્રેમીઓ અને પ્રવાસીઓ માટે વિશેષ આકર્ષણ છે.